Welke onverkochte voedingswaren kunnen in Brussel worden geherwaardeerd? Hoe kan men zich in het Brussels Gewest van lokale producten voorzien? Ontdek de resultaten van een economische haalbaarheidsstudie over deze twee luiken van duurzame voeding. 

Vertrekkende vanuit de vaststelling dat de projecten rond de herwaardering van onverkochte voedingswaren in Brussel als paddenstoelen uit de grond schieten maar nicheprojecten blijven en dat de Brusselse ondernemers die actief zijn op het vlak van duurzame voeding systematisch te kampen hebben met logistieke problemen, heeft hub.brussels in samenwerking met de Good Food-strategie de uitvoering van een economische haalbaarheidsstudie rond deze twee luiken toevertrouwd aan Factor-X.

Deze studie had een dubbele doelstelling:

• Ondernemers actief op het vlak van duurzame voeding inspireren om een beroep te doen op de projecten van Be Circular 2019 
• De openbare instanties en de Brusselse gemeenten op de hoogte brengen van de problemen die de ondernemers actief op het vlak van duurzame voeding ondervinden met het oog op een mogelijke regionale steun voor grote projecten

Welke grote lessen trekken we uit deze studie? 

Herwaardering van onverkochte voedingswaren: meerdere modellen mogelijk

Er werden twee stromen van onverkochte voedingswaren onderzocht: de herwaardering van groenten en fruiten de herwaardering van brood. De identificatie van de bronnen van onverkochte voedingswaren en de herwaarderingsprojecten in Brussel heeft vier grote types actoren aan het licht gebracht: 

(1) lokale initiatieven die worden ondersteund door bestaande activiteiten (keuken, kruidenierszaken, restaurants, …); 
(2) sociale initiatieven van het type CollectMet van Cultureghem of DREAM van het OCMW van de Stad Brussel; 
(3) grote actoren van de voedingsindustrie die niet communiceren over de onverkochte voedingswaren; 
(4) actoren die een economische activiteit rond de herwaardering van onverkochte voedingswaren zijn gestart (Fruitopia, Envie,…). 

Voor groenten en fruit

Het economische model van een herwaarderingsactie voor onverkochte groenten en fruit werd geanalyseerd voor de identificatie van de variabelen die een invloed hebben op de rentabiliteit; met name:

• het globale verliespercentage op de onverkochte voedingswaren (vastgelegd op ongeveer 40 %, het is namelijk onmogelijk om 100 % van de verzamelde onverkochte voedingswaren te herwaarderen), 
• de hoeveelheid onverkochte voedingswaren die per dag wordt verwerkt (de hoeveelheid varieert sterk in functie van de mate van mechanisatie van de activiteiten), 
• de kosten van de verpakkingen, 
• de uiteindelijke verkoopprijs van de producten (en de eventuele tussenpersonen). 

De inzamelkosten zijn moeilijker in kaart te brengen, maar ook die hebben een invloed op de rentabiliteit van het model (bijvoorbeeld kleine volumes die op verschillende punten moeten worden ingezameld). 

Uit deze modelvorming blijkt dat de herwaarderingsactiviteiten voor onverkochte groenten en fruit op basis van menselijke arbeid moeten werken met lokale producten met een sterke toegevoegde waarde (bijvoorbeeld smeerbeleg) en die moeten verdelen in geschikte distributieketens die het mogelijk maken om een hogere uiteindelijke verkoopprijs vast te leggen; met name via de korte ketens. Dit type activiteit ligt in de lijn van een nichemarkt. 

De mechanisatie van een dergelijke activiteit maakt het daarentegen mogelijk om meer onverkochte voedingswaren te herwaarderen tegen een lagere uiteindelijke verkoopprijs. Voor deze grotere projecten is het wel noodzakelijk om grote hoeveelheden onverkochte voedingswaren bij een minimaal aantal tussenpersonen te verzamelen, om over een efficiënte organisatie te beschikken en om verkoopkanalen vast te leggen alvorens het project te starten. In dit geval kan de Grootdistributie een voorkeurspartner zijn. Een laatste aandachtspunt in dit type economische activiteit heeft betrekking op de naleving van de FAVV-normen.

Voor het brood

Wat de herwaardering van onverkocht brood in Brussel betreft, zijn er momenteel slechts enkele symbolische projecten zoals het Brussels Beer Project dat brood recycleert in het brouwproces en meel maakt op basis van draf. Maar als we kijken naar het geschatte volume onverkocht brood van de artisanale bakkers in Brussel en het gebruik van Crumbler, een oplossing om oud brood om te vormen tot meel dat in nieuwe recepten kan worden gebruikt, zou er in het Brussels Gewest een herwaarderingsactiviteit voor onverkocht brood kunnen worden gecreëerd die is gebaseerd op een rendabel economisch model en voor bijkomende jobs zorgt. 

Er wordt in de studie ook aangeraden om een observatorium voor voedingsgiften in het Brussels Hoofdstedelijk Gewestte ontwikkelen om de stromen (hoeveelheden, producten) en hun bestemmingen beter te controleren, wat het mogelijk zou maken om de nog beschikbare delen te identificeren en de actoren te sensibiliseren om voedsel te schenken of ter plaatse te transformeren.

Logistiek in duurzame voeding: een gedeeld systeem om de bevoorradingskosten te verlagen

De diagnose van de logistiek van duurzame voedingsproducten in Brussel heeft namelijk aangetoond dat:

• de aankopen in groten getale worden gedaan in een straal van 30 tot 50 km rond Brussel, 
• het aantal tussenpersonen (groothandelaars/leveranciers) eerder geconcentreerd is maar dat het aantal leveringen blijft toenemen; 
• de kosten met betrekking tot logistiek niet te verwaarlozen zijn, maar vaak niet duidelijk worden doorberekend op de facturen;
• de ervaringen met duurzame leveringen (ecologisch transport, terugstroming van onverkochte voedingswaren, statiegelden, afval, …) gecompliceerd zijn.

Rekening houdend met deze problemen werd er een systeem voor gedeelde logistiekvoorgesteld voor de Brusselse actoren die zich bevoorraden met duurzame voeding. Dit systeem is gebaseerd op 

(1) inzamelrondes buiten Brussel; 
(2) een centralisering van de voedingswaren in 2 tot 4 “hubs” aan de rand van Brussel; 
(3) “hubs” in elke gemeente die de leveringsrondes sorteren en voorbereiden; 
(4) rondes, wijk per wijk, die meerdere keren per dag worden gehouden.  

Om financieel interessant en rendabel te zijn voor de Brusselse actoren, moet dit systeem ongeveer 200 actoren verenigenen zijn er grotere kapitaalsinvesteringen nodig, vandaar dat het nuttig is om te overwegen dat dit model door een openbaar bedrijf wordt uitgevoerd(Bpost, de MIVB, de NMBS,… ). 

AGR

Meer informatie

• PowerPoint-presentatie is hierbeschikbaar
• Excel-bestand met de economische modelvormingen van de projecten voor herwaardering van onverkochte voedingswaren en gedeelde logistiek. Dit bestand is op aanvraag verkrijgbaar via: agrillot@hub.brussels.

Alleen beschikbaar in het Frans.